TİCARİ ELEKTRONİK İLETİLER VE İLETİ YÖNETİM SİSTEMİ (İYS)

E-ticaret şüphesiz ki son yıllarda en çok gelişim gösteren alanlardan biri. Özellikle teknolojik gelişmeler ve Covid-19’un etkisi sebebiyle e-ticaret hacmi 2020 yılının ilk altı ayında 2019 yılına kıyasen %64 artış göstermiş durumda. E-ticaret baş döndürücü bir hızla ilerlerken, mevzuat anlamında bir yaptırım ile karşı karşıya kalmamak adına hukuki altyapıyı iyi kurgulamakta ve faaliyetleri hukuka uygun sürdürmekte fayda bulunmakta. Bu sebeple, bu yazımızda ticari elektronik ileti ve ileti yönetim sistemini (“İYS”) ele alma ihtiyacı duyduk.

1. Ticari Elektronik İleti nedir?

Ticari elektronik ileti, 6553 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“E-Ticaret Kanunu”) ve Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik’te (Yönetmelik) telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletiler olarak tanımlanmıştır.

Başka bir deyişle, elektronik ticari faaliyette bulunan kişiler (hizmet sağlayıcılar) tarafından mal veya hizmetlerini tanıtmak, pazarlama faaliyeti yürütmek, kendi tanınırlıklarını arttırmak veya ticari başka menfaatler sağlamak amacıyla elektronik yollarla (SMS, e-posta, telefon araması v.s.) gönderilen her türlü ileti ticari elektronik ileti olarak kabul edilmektedir. Bu faaliyetin işletmeler için asli faaliyet olması veya belirli bir yoğunluğa ulaşması da gerekmemektedir.

Aşağıdaki iletiler ise mevzuat kapsamına dahil edilmemiştir:

• Elektronik Haberleşme Kanunu kapsamındaki işletmecilerin abone ve kullanıcılarına; münhasıran kendi mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak ya da işletmesini tanıtmak amacıyla gönderdiği ticari elektronik iletiler,
• Vakıf üniversitelerinin ve diğer özel eğitim ve öğretim kurumlarının öğrencilerine ve bunların velilerine gönderdiği iletiler,
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile kamuya yararlı dernekler ve vergi muafiyeti sağlanan vakıfların, kendilerine ait ticari işletmelerin faaliyetleriyle ilgili olarak üyelerine gönderdiği iletiler,
• Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun hükümlerine göre radyo ve televizyon yayıncılığı yapan kuruluşlarca, kamuoyunu bilgilendirmek ve eğitmek amacıyla yapılan yayın hizmetlerine ilişkin bilgilendirme iletiler,
• Devlet, mahalli idareler ve diğer kamu tüzel kişilerinin kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla gönderdikleri iletiler

2. Ticari elektronik ileti gönderen/göndermek isteyen kişilerin tabi olduğu yükümlülükler

Hizmet sağlayıcılar ticari elektronik ileti göndermeden önce mevzuatın gerektirdiği altyapı ve kurallara uygun hareket ettiklerinden emin olmalıdırlar. E-ticareti düzenleyen temel mevzuat 1/5/2015 tarihinden beri yürürlükte olan E-Ticaret Kanunu ve 15/07/2015 tarihli Yönetmeliktir.

E-Ticaret Kanunu ve Yönetmelik hizmet sağlayıcıların başta bilgilendirme yükümlülüğü olmak üzere, ticari elektronik ileti gönderirken uymakla yükümlü oldukları kuralları, alıcılardan alınması gereken onayları, reddetme hakkını, İYS sistemini, şikayet yollarını, Bakanlığın denetim yetkisini ve yaptırımları düzenlemektedir.

3. Ticari elektronik ileti göndermek isteyenler alıcılardan ne şekilde onay almalıdır?

Yönetmelik uyarınca hizmet sağlayıcılar ticari elektronik ileti göndermeden önce alıcılardan onay almalıdır. Bu onayın hizmet sağlayıcı tarafından alınması mümkün olduğu gibi, aşağıda detayları belirtilen İYS sistemi üzerinden de alınması mümkündür. Alıcı tarafından verilen onay, red hakkı kullanılıncaya kadar geçerli olacaktır.

Onay yazılı olarak alınabileceği gibi, uygulamada daha çok tercih edildiği şekilde elektronik iletişim araçları vasıtasıyla da alınabilecektir. İYS sisteminin kurulması ile birlikte, onaylar bu sistem üzerinden de alınabilecektir.

Önemli bir diğer nokta ise, alıcının elektronik iletişim adresine ticari elektronik ileti gönderilmek suretiyle onay talebinde bulunulamayacağıdır. Bu nedenle, elektronik yöntemler ile izin alınması imkanı, elektronik ileti gönderilmeksizin, elektronik ortamda onayın temin edilmesi olarak anlaşılmalıdır.

Onayda, alıcının ticari elektronik ileti almayı kabul ettiğine dair olumlu beyanı, ad-soyadı ve elektronik iletişim adresi bulunmalıdır. İYS üzerinden verilecek onaylarda ise, olumlu beyan ile elektronik iletişim adresi olacaktır. Olumlu irade beyanı, niteliğine de uygun olarak, metin içerisinde önceden seçilmiş olarak alıcıya sunulamaz.

Altı çizilmesi gereken bir husus, onayın verilecek hizmet veya sunulacak ürün için bir ön koşul olarak dayatılamayacağıdır. Başka bir ifadeyle alıcının hizmeti/ürünü alması için ticari elektronik ileti almaya onay vermesi şart koşulamaz.

Alıcılara ticari elektronik ileti göndermek için onayı İYS üzerinden almak zorunlu olmasa da, alınan onayların İYS’ye yüklenmesi zorunlu hale getirilmiştir. Bunun bir sonucu olarak, İYS sisteminde onayı bulunmayan alıcılara ticari elektronik ileti gönderilemeyecektir.

4. Onay alma zorunluluğunun istisnaları var mıdır?

Yönetmelik uyarınca, aşağıdaki ticari elektronik iletiler için onay alınma zorunluluğu bulunmamaktadır:

• Alıcının kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla iletişim bilgilerini vermesi halinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletiler,
• Devam eden abonelik, üyelik veya ortaklık durumu ile tahsilat, borç hatırlatma, bilgi güncelleme, satın alma ve teslimat veya benzeri durumlara ilişkin bildirimleri içeren iletiler ile hizmet sağlayıcıya ilgili mevzuatla getirilen bilgi verme yükümlülüğü kapsamında gönderilen ticari elektronik iletiler,
• Tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderilen ticari elektronik iletiler,
• Sermaye piyasasına ilişkin mevzuat uyarınca aracılık faaliyetinde bulunan şirketlerce müşterilerine bilgilendirme amaçlı gönderilen ticari elektronik iletiler.

5. İYS nedir? İYS’ye kimler kayıt olmalıdır?

4 Ocak 2020 tarihinde Yönetmelikte değişiklik yapılarak, ticari elektronik ileti yönetim sistemine (“İYS”) ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Yönetmelikte İYS, ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikayet süreçlerinin yönetilmesine imkan tanıyan sistem olarak tanımlanmıştır. Hizmet sağlayıcılar, arama, mesaj ve e-posta yoluyla ticari elektronik ileti göndermek için alıcılardan aldıkları onayları bu sistemde saklayıp yönetebilecek, alıcılar ise onay ve ret haklarını bu sistem üzerinden kullanabilecek ve yine şikayet haklarını da bu veri tabanı üzerinden iletebileceklerdir.

Türkiye’de bulunan alıcılara ticari elektronik ileti göndermek isteyen tüm hizmet sağlayıcıların İYS’ye kaydolması gerekmektedir. Bu nedenle, yurtdışında olmakla birlikte, Türkiye’deki alıcılara ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek ve tüzel kişiler bakımından da İYS’ye kayıt yükümlülüğü mevcuttur.

Yönetmelik kapsamına girmeyen ticari elektronik iletileri gönderen hizmet sağlayıcıların İYS’ye kayıt yükümlülüğü ise bulunmamaktadır.

6. İYS’ye kayıt sonrası uyulması gereken yükümlülükler nedir?

Yönetmelik uyarınca ticari elektronik ileti göndermek isteyen hizmet sağlayıcıların İYS’ye kayıt olması gerekmekte olup, ayrıca hizmet sağlayıcıların ticari elektronik ileti göndermeye ilişkin alıcılardan almış olduğu onayları 3 iş günü içerisinde İYS’ye yüklemeleri gerekmektedir. İYS sisteminde onaylı olarak görünmeyen alıcılara ticari elektronik ileti gönderimi yapılamayacaktır. Bu nedenle hizmet sağlayıcılar ticari elektronik ileti göndermeden önce ilgili alıcının İYS’deki onay durumunu kontrol etmek durumunda kalacaklardır.

Hizmet sağlayıcı İYS sistemine dahil olduktan sonra alıcılar onaylarını İYS sistemi üzerinden de verebilecektir.  İYS üzerinden onay alınması halinde hizmet sağlayıcının alıcıya onayını aldığına dair ayrıca bilgilendirme yapma yükümlülüğü de bulunmamaktadır.

Her ne kadar hizmet sağlayıcı İYS üzerinden onay almak zorunda olmasa da, aldığı onaylar bakımından ispat yükümlülüğü kendisine aittir. İYS üzerinden alınan onaylarda ise hizmet sağlayıcının onayı aldığına dair ispatta bulunma yükümlülüğü olmayacaktır.

Bunun dışında, hizmet sağlayıcılar kendilerine alıcılar tarafından iletilen red haklarını da 3 iş günü içerisinde İYS’ye bildirmekle yükümlüdürler.

Son olarak, hizmet sağlayıcı onay kayıtlarını, onayın geçerliliğinin sona erdiği tarihten, ticari elektronik iletilere ilişkin diğer kayıtları ise kayıt tarihinden itibaren 3 yıl süreyle saklamakla yükümlüdür.

7. İYS’ye kayıt yükümlülüğü ne zaman başlamaktadır?

İYS’ye kayıt olma ve alınmış olan onayları İYS’ye aktarma yükümlülüğü 28/08/2020 tarihinde Yönetmelikte yapılan değişiklik ile 01.12.2020 tarihine ertelenmiş ve Bakanlığa da bu süreyi 6 ay ertelemeye yetki verilmişti.

30 Kasım 2020 tarihinde Bakanlık tarafından yapılan basın açıklaması ile;

• 150.000 adedin üstünde ticari elektronik ileti onayı olan hizmet sağlayıcılar için onay yükleme son tarihi 31 Aralık 2020 tarihine; bu onayların vatandaş tarafından kontrol edilme son tarihi ise 15 Şubat 2021 tarihine,
• 150.000 adet ve altında ticari elektronik ileti onayı olan hizmet sağlayıcılar için onay yükleme son tarihi 31 Mayıs 2021 tarihine; bu onayların vatandaş tarafından kontrol edilme son tarihi ise 15 Temmuz 2021 tarihine ertelenmiştir.

Alıcılara tanınan süreden sonra hizmet sağlayıcılar tarafından gönderilen ticari elektronik iletiler onaylı kabul edilecektir.

8. İYS’ye kayıt olmamanın yaptırımı nedir?

İYS’ye kayıtlı olmayan hizmet sağlayıcılar onaylarını İYS’ye yükleyemeyecek, İYS’ye yüklenmeyen onaylar ise geçersiz sayıldığından bu alıcılara ticari elektronik ileti gönderilmesi mevzuatın ihlali anlamına gelecektir. Böyle bir durumda, ilgili hizmet sağlayıcıya 9,514 TL’ye kadar idari para cezası uygulanması söz konusu olabilecektir. Hizmet Sağlayıcının aynı anda birden fazla alıcıya onaysız ticari elektronik ileti göndermesi halinde ise ilgili idari para cezası, on katına kadar arttırılarak uygulanacaktır.

Ayrıca, ticari elektronik iletinin mevzuat tarafından öngörülen içeriğe uygun olarak düzenlenmemesi halinde de tutarı 19.031 TL’yi bulabilecek para cezaları ile, alıcıya ret imkanının tanınmaması ile alıcının ret bildiriminde bulunmasına karşın ticari elektronik ileti gönderimine 3 iş günü içerisinde son verilmemesi halinde 28.546 TL’ye kadar idari para cezaları ile karşı karşıya kalınması söz konusu olabilecektir.

(01.12.2020)

Av. Derya ŞAHİNER